CΥPREXIT:’’Το Λυκόφως και το Λυκαυγές της Κυπριακής Οικονομίας’’

Μετά από την ανακοίνωση στο twitter του υπουργού οικονομικών της Κύπρου,Χάρη Γεωργιάδη οτι η Κύπρος βγαίνει από τον 3ετή μηχανισμό στήριξης επιτυχημένα,ξέσπασε μια φρενίτιδα σε μπλογκ,σε ιστότοπους και στα μέση κοινωνικής δικτύωσης με άλλοτε διθυραμβικά σχόλια για την σκληρή προσπάθεια των Κυπρίων,άλλοτε επικριτικά ως προς τα αίτια και τις θυσίες του λαού της Κύπρου.

Αυτό που ξεχωρίζει όμως είναι η ατυχής σύγκριση της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Ελλάδα ως προς την έξοδο από την κρίση.

Η σύγκριση αυτή είναι άστοχη και άτοπη για δυο λόγους.Πρώτον διότι το ΑΕΠ της Κύπρου αλλά και ο πληθυσμός της είναι το 1/10 της αντίστοιχης Ελλάδας.Εκ πρώτης επιφανειακής όψης,δεν καθίσταται δύσκολο προς κατανόηση γιατί είναι πιο εύκολο να συμμαζέψεις το 1/3 της Αθήνας παρά ολόκληρη την Ελλάδα.Και μισό λεπτό..δεν μιλάμε καν για ικανοποιητικό συμμάζεμα,αν ρίξουμε μια ματιά στον δείκτη ανεργίας ως προς τον πληθυσμό και τις συνέπειες που είχε αυτή η fast-track αναπροσαρμογή στην κυπριακή κοινωνία.

Δεύτερος λόγος,πιο συγκεκριμένος,είναι η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στις δυο κρίσεις.Η μια αφενός,η ελληνική,είναι μεγαλύτερης πολυπλοκότητας και περισσότερο πολυπαραγοντική από ότι η αντίστοιχη κυπριακή που οφείλεται στο μεγαλύτερο βαθμό στο ασταθές χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Αφού λοιπόν ξεκαθαρίσαμε για ποιο λόγο η κοινότοπη αντίληψη περί συγκρίσεως των δυο χωρών σε επίπεδο κρίσης είναι άστοχη αλλά απαραίτητη(καθώς από ελληνικής πλευράς η χρόνια πολιτική ανυπαρξία οδήγησε σε πολύτιμο χάσιμο χρόνου το οποίο πληρώνουμε αδρά σήμερα με τις γνωστές σε όλους μας συνέπειες),ας κάνουμε μια ανασκόπηση στα αίτια που οδήγησαν την Κύπρο στην κρίση αλλά και στους τρόπους αντιμετώπισης της από τις εκάστοτε κυβερνήσεις.

Η αρχή του τέλους

Το χρονικό μας ξεκινάει από τα τέλη του 2007,όπου καταγράφονται εντυπωσιακοί ρυθμοί ανάπτυξης ΑΕΠ(4,4%) και αξιόλογοι μακροοικονομικοί δείκτες.Το πλεόνασμα βρίσκεται στο 1,5%,το δημόσιο χρέος στο 60%,ο πληθωρισμός στο 2,2% ενώ η ανεργία βρίσκεται μόλις στο 3,9%.

Το 2008 ανεβαίνει στην εξουσία η κυβέρνηση Χριστόφια,η οποία ασκεί δριμύτατη κριτική στην προηγούμενη κυβέρνηση ενώ παράλληλα χαϊδεύει τα αυτιά του κυπριακού λαού με πομπώδεις εξαγγελίες και παπανδρεϊκές επιδοτήσεις(όπως το πασχαλινό επίδομα ύψους 33 εκ.).Ωστόσο,μια σειρά από ιδεολογικές αγκυλώσεις, λαϊκίστικες πολιτικές προσεγγίσεις και αποφυγή πολιτικού κόστους σε συνδυασμό με την αδυναμία κατανόησης της λειτουργίας της σύγχρονης οικονομίας, οδήγησαν την Κύπρο στο χείλος του οικονομικού γκρεμού.Πέντε χρόνια μετά την λήξη της προεδρίας του Χριστόφια η οικονομία βρίσκεται στον ανεμιστήρα.Όμως οι προειδοποιήσεις ήταν πολλές.

Ήδη από το 2009,όπου η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση μόλις είχε σκάσει,πολλοί παράγοντες της αγοράς αλλά και διεθνείς αναλυτές έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου και προειδοποιούσαν για την ευαισθησία και την ευαλωτότητα της ανοιχτής αλλά μικρής κυπριακής οικονομίας.

Πολλές εκθέσεις διεθνών οίκων αξιολόγησης από το 2007 κιόλας προειδοποιούσαν για συγκράτηση των δημοσιονομικών δαπανών.Έτσι από το 2009 έχουμε ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθωρισμού(αύξηση των τιμών) ενώ σημαντική είναι και η μείωση των εσόδων από τους τουρίστες κατά 5,7% σε σχέση με το 2008 παρά την αύξηση των αφίξεων γεγονός που αντικατοπτρίζει την κάτω βόλτα που είχε πάρει η ντόπια οικονομία του νησιού εφόσον ακόμη και οι τουρίστες ήταν κάπως ‘’φειδωλοί’’ στις καταναλώσεις τους.

Και έτσι φτάνουμε 17 μήνες πριν την κατάρρευση.

Σε ένα μικρό δωμάτιο συνεδριάσεων στις Βρυξέλλες,τα ανώτατα υπουργικά στελέχη όλων των ευρωπαϊκών χωρών μαζί με παράγοντες του ΔΝΤ και άλλων μηχανισμών αποφάσιζαν κεκλεισμένων των θυρών το κούρεμα 50% των ελληνικών ομολόγων. Αυτό σήμαινε ότι όσοι διέθεταν τα ομόλογα- όπως οι τότε πλούσιες σε ρευστότητα τράπεζες της Κύπρου- θα έχαναν τουλάχιστον τα μισά από τα χρήματα που θεωρούσαν ότι είχαν. Και οι απώλειες έφθασαν στο 75% της αξίας των ομολόγων.

Η ενέργεια αυτή που παρουσιάστηκε με στόμφο για την ‘’θετική’’ της επίδραση στην ελληνική κρίση από τον κύριο Βενιζέλο και είναι γνωστή ως PSI,είχε τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα για την οικονομία της Κύπρου και κυρίως για τις τράπεζες της,οι οποίες βρέθηκαν ξαφνικά με απώλειες που ξεπερνούσαν τα 4 δις σε μια χώρα που μόλις είχε συνολικό ΑΕΠ στα 17 δις.

Έτσι ξεκινάει σιγά σιγά η κάτω βόλτα για την Κύπρο.Μπορεί η οικονομία της να μην μετετράπη σε ζόμπι αλλά όλα τα ωραία κάποτε τελείωσαν με τον πιο άδοξο τρόπο και το χαστούκι που την ξύπνησε από την ονειρική της φούσκα έμελλε να πονέσει περισσότερο τον ίδιο τον λαό.

Από το 2011 η κυπριακή οικονομία υποβαθμίζεται συνεχώς από τους διεθνείς οίκους Moodys(13 Μαρτίου 2011) και Fitch(25 Μαρτίου 2011).Έτσι,για να μπορέσει να αντεπεξέλθει σε αυτό το ξαφνικό χαστούκι,η Κύπρος στρέφεται στους Ρώσους και παραλαμβάνει διακρατικό δάνειο ύψους 2,5 δις για να μπορέσει να ‘’μπαλώσει’’ την κατάσταση εώς το 2013.

Φυσικά και τα χρήματα ποτέ δεν έφτασαν και ύστερα από ένα μεγάλο αριθμό εσφαλμένων χειρισμών και έλλείψεων διαρθρωτικών αλλαγών από την κυβέρνηση Χριστόφια η χώρα οδηγείται σε εκλογές και την εξουσία αναλαμβάνει ο Νίκος Αναστασιάδης.

Η καθόλου αναίμακτη προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης.

Αν μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν για την αποτροπή του Αρμαγεδώνα θα λέγαμε ότι μοιάζει με μια ιδιαίτερα επιθετική μορφή χημειοθεραπείας για έναν προχωρημένο καρκίνο.Στην περίπτωση αυτή η αγωγή επέτυχε αλλά ο ασθενής από τις πολλές επιπλοκές απεβίωσε.

Πιο συγκεκριμένα χωρίς να χάνεται πολύτιμος χρόνος,η κυβέρνηση κάνει αίτηση στον μηχανισμό στήριξης για χορήγηση πακέτου βοήθειας ύψους 10 δις.Αντιπροσωπεία της Τρόϊκας αποστέλλεται στην Κύπρο για την διευθέτηση των όρων του δανείου.

Μεταξύ των συμβατικών μέτρων λιτότητας(περικοπές σε μισθούς και κοινωνικές παροχές,φορολόγηση σε είδη πολυτελείας κλπ),οι Θεσμοί απαιτούν και την μείωση των καταθέσεων του κυπριακού λαού.

Προτείνουν την άντληση έκτακτης ρευστότητας ύψους 5,8 δις από τις τραπεζικές καταθέσεις.Το σχέδιο έχεις ως εξής:

Όλες οι καταθέσεις εως 100.000 ευρώ ‘’κουρεύονται’’ κατά 6,7% ενώ όσες άνω των 100.000 ευρώ με συντελεστή 9.9%.Το συγκεκριμένο απορρίπτεται από το κυπριακό κοινοβούλιο και έτσι στις 25 Μαρτίου η Κυβέρνηση αποφασίζει την περικοπή του 40% όλων των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ και δρομολογεί με ταχύτατους ρυθμούς την συγχώνευση της Λαϊκής με την Τράπεζα Κύπρου,τις δυο τότε μεγάλες τράπεζες στο νησί.

Σύμφωνα με έρευνες που διεξάγουν διάφοροι φορείς φαίνεται ξεκάθαρα ο στόχος της Ευρώπης(aka Γερμανίας) για συθέμελη αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού μοντέλου της Κύπρου,το οποίο όπως υποστήριζαν Γερμανοί αξιωματούχοι είχε προγραμματιστεί καθαρά για να απαλλάσσει φορολογικά τους ξένους επιχειρηματίες και να αποτελεί έναν παράδεισο ξεπλύματος χρήματος.

Έχει μεγάλη σημασία να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία της Κύπρου.Από το 2012 η ανεργία είχε ήδη εκτοξευθεί στο 12,7% ενώ το 2013 ξεπέρασε το 16,2%.Στην Ελλάδα των 266 δις ΑΕΠ και των 11 εκ. κατοίκων 2013 η ανεργία βρισκόταν στο 27% και 1/3 Έλληνες ήταν άνεργος.Φανταστείτε τον αντίκτυπο που είχε αυτή η κατάσταση σε μια μικρή οικονομία όπως αυτή της Κύπρου των 17 δις και του 1 εκ περίπου κατοίκων.Παράλληλα το δημόσιο χρέος από 60% του ΑΕΠ που προαναφέραμε,στα χρόνια της κρίσης ξεπέρασε το 100% και το μεγαλύτερο αυτού ήταν συγκεντρωμένο στο χρεοκοπημένο τραπεζικό σύστημα.

Όπως αναφέρει και ο Σταύρος Ζένιος,καθηγητής χρηματοοικονομικών στο πανεπιστήμιο Κύπρου:’’Η Κυπριακή Οικονομία βασιζόταν στον τραπεζικό τομέα όπου οι καταθέσεις στις τράπεζες ήταν 8 φορές περισσότερες από το ΑΕΠ της ίδιας της Κύπρου.''

Η Κύπρος μετά το bail in και bail out

Και φτάνουμε στο σήμερα.Η Κύπρος μετά το κούρεμα καταθέσεων,την ολική χρεωκοπία και την λήξη της εξωτερικής βοήθειας βρέθηκε με ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 1,5%,με αποπληθωρισμό(μείωση τιμών) στο 2,1% και με τον Κεντρικό Δείκτη Τιμών να υποχωρεί κατά ένα ευρώ σε σχέση με τις περσινές μετρήσεις.

Βέβαια αυτή είναι η μια πλευρά του κάλπικου νομίσματος.

Στον αντίποδα η ανεργία αυξήθηκε στο 19% με 1/2 νέους να μην βρίσκουν δουλειά ενώ τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά προσπαθούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους με τα νέα μειωμένα εισοδήματά τους(Σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις,τα κόκκινα δάνεια της Κύπρου ξεπερνούν τα 27 δις).

Τέλος,αξίζει να αναφέρουμε και την πρόσφατη εξαίρεση της Κύπρου από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης με την ‘’δικαιολογία’’ ότι το τραπεζικό σύστημα διαθέτει επαρκή ρευστότητα.Αν βέβαια προσέξουμε την αδιαφορία των επενδυτών και την γενικότερη κατάσταση που μας παρουσιάζεται σαν κήπος με τριαντάφυλλα την άνοιξη,μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι η τεράστια αναξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος να συντηρήσει μια γενικά εύθραυστη οικονομία είναι ο λόγος που οι διεθνείς αγορές αντιμετωπίζουν με καχυποψία την Κύπρο και θα συνεχίζουν για αρκετό καιρό ακόμη....

Νατσιόπουλος Δημήτρης,Οικονομικό ΑΠΘ