Φορολογική Μέγγενη και Οικονομική (Υπ)ανάπτυξη:Σχέσεις μίσους...και πάθους!Μέρος Α

Καθώς διανύουμε ''γιορτινές'' μέρες(παρόλο που εορτάζουμε τα Πάθη του Κυρίου),είναι πολύ χρήσιμο να ξεκινήσουμε το άρθρο αυτό με μια διάσημη ρήση του Ιησού Χριστού:

• Ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μη έχοντι, και ο έχων βρώματα ομοίως ποιείτω” [Λουκ. γ’11] 

Θα αναρωτηθείτε τι σχέση έχει μια προτροπή ελεημοσύνης με την υπάρχουσα φορολογική υφαρπαγή του εθνικού μας εισοδήματος.Και όμως,ακτινοβολεί με πλέον ακραιφνή τρόπο την διάθεση της κυβέρνησης απέναντι στους πολίτες που της πρόσφεραν το βάθρο της εξουσίας.

Σου λέει ο κ.Τσίπρας,η πλειονότητα των Ελλήνων,όπως μας δίδασκαν τότε στα αντισυμβατικά καφενεία οι ''ιεροκήρυκες'' της ΚΝΕ,διαθέτει πάνω από δυο χιτώνες(aka πλούτο) τον οποίο μάλιστα άλλοι αποκτούν με άνομα μέσα και εις βάρος των λαϊκών στρωμάτων.Έτσι,λοιπόν και εφόσον το σύστημα μας συνταγματικά είναι αυτό της μικτής οικονομίας και το κράτος είναι ακόμη ο βασικός μέτοχος στους βασικούς πυλώνες λειτουργίας της χώρας μας,θα χρησιμοποιήσουμε το πλέον αποτελεσματικό μας όπλο για να χτυπήσουμε αυτή την ''χολέρα'' της σύγχρονης αστικής κοινωνίας.

Κάπως έτσι συνηθίζει να δικαιολογείται ο Πρωθυπουργός μας στα οικογενειακά και φιλικά δείπνα όπου συγχρωτίζεται με γνώριμους κύκλους παλαιών ''συναγωνιστών'' ώστε να αποποιηθεί τον μανδύα της νεοφιλελίζουσας ρετσινιάς που του επιρρίπτουν τα ελληνικά πρόβατα που ενώ μασούσαν υποκριτικά τον σανό έστω και με μια μικρή καθυστέρηση αρχίζουν πλέον να τον παίρνουν χαμπάρι.

Είναι όμως έτσι?Για να μπορέσω να σας δώσω με μια πιο διεισδυτική και απλούστερη ματιά του τι αντιμετωπίζει η χώρα μας αλλά και για να προτείνω λύσεις πάνω στα κακουργήματα που βαφτίζει  ως ''ευαγγελικές οικονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις προς αναπτυξιακή εκτόξευση'' όλος αυτός ο (α)κυβερνητικός θίασος,θα πρέπει να σας παράσχω κάποια εργαλεία για να κατανοήσετε πως πραγματικά λειτουργεί ενα υγιές φορολογικό σύστημα.

Ας τα πάρουμε από την αρχή.Με την πτώση της Χούντας,την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ και της αναγέννησης της μεταπολιτευτικής Ελλάδας διαμορφώθηκε και παγιώθηκε το σύστημα της μικτής οικονομίας.

Πρόκειται για το οικονομικό μοντέλο σύμφωνα με το οποίο το κράτος ελέγχει σημαντικό μέρος του προϊόντος με την φορολογία, τις μεταβιβαστικές πληρωμές και την παροχή δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών (άμυνα, αστυνόμευση). Επίσης, ρυθμίζει το βαθμό στον οποίο τα άτομα ικανοποιούν τα συμφέροντά τους.

• Ωστόσο η οικονομία αυτή είναι μικτή,δηλαδή εκτός από το κράτος ως βασικό μέτοχο στους πυλώνες λειτουργίας των δομών της οικονομίας έχουμε και τον μειοψηφικό μέτοχο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας,δηλαδή τις επιχειρήσεις που προσφέρουν μέσω μιας φιλελεύθερης αγοράς τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.Με άλλα λόγια το κράτος ως θεματοφύλακας διασφαλίζει συνταγματικά τα βασικά θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη(παιδεία,άμυνα,υγεία,ασφάλεια κλπ) και προσφέρει τις ανάλογες υπηρεσίες επ'αμοιβής(φόρος) ενώ παράλληλα ως νυχτοφύλακας επιτηρεί την ιδιωτική-ελεύθερη κερδοσκοπική συναλλαγή των ιδιωτών και επιχειρήσεων.

Το κράτος λοιπόν προκειμένου να ικανοποιεί τις κρατικές δαπάνες από την παροχή των προαναφερθέντων υπηρεσιών,για να μπορεί να πληρώνει συντάξεις και μισθούς στους κρατικούς υπαλλήλους αλλά και για να ενισχύει ή να σταθεροποιεί την οικονομική ανάπτυξη επιβάλλει μια υποχρεωτική σειρά από φόρους.

• Αυτοί οι φόροι είναι έμμεσοι και άμεσοι.Άμεσοι είναι οι φόροι όπου ο πολίτης μέσα από γραφειοκρατικές διαδικασίες πληρώνει ο ίδιος άμεσα το ποσό που του αναλογεί(πχ μεσω της φορολογικης δηλωσης ο πολίτης ή η επιχείρηση θα πληρώσουν το νόμιμο αντίτιμο των εισοδηματικών τους δραστηριοτήτων).Έμμεσοι είναι οι φόροι,τους οποίους ο πολίτης πληρώνει μέσα από την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών όπως είναι ο ΦΠΑ,ο ΕΦΚ κλπ...

Η φιλοσοφία του φόρου είναι η εξής:Μέσω των φόρων χρηματοδοτούνται οι κρατικές δραστηριότητες που είναι ωφέλιμες και απαραίτητες για την ευημερία του συνόλου των πολιτών ενώ παράλληλα αποτελούν εναν τρόπο αναδιανομής του πλούτου από τους έχοντες στους μη έχοντες(μέσω μεταβιβαστικών πληρωμών και επιδομάτων).

Υπό φυσιολογικές συνθήκες ένα κράτος μέσω των αποτελεσματικών νόμων εξασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία των δομών του κράτους και της κοινωνίας ενώ μέσα από ένα δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα και ένα θετικό εμπορικό ισοζύγιο εξασφαλίζει κεφάλαια για την λειτουργία των κρατικών υπηρεσιών,προσφέρει επιδόματα και συντάξεις,χρηματοδοτεί προτζεκτ και δημόσια έργα ανάπτυξης,επενδύει σε επιχειρηματικούς τομείς ενώ παράλληλα εκμηδενίζει τις οικονομικές ανισότητες και αυξάνει την συγκριτική του ανταγωνιστικότητα έναντι των άλλων χωρών.Με άλλα λόγια γίνεται ένα αξιόλογο ''Κράτος Δικαίου''.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Λυπάμαι που θα γκρεμίσω τις αυταπάτες και θα τσαλακώσω την νεοελληνική μαγκιά κάποιον ονειροπόλων,αλλά πλέον για κάθε επιστημονικό-εξελικτικό κανόνα η χώρα μας αποτελεί μια τρανταχτή εξαίρεση.Και τι θελω να πω με αυτό.

Προφανώς δεν ξορκίζω κάθε θετική συμβολή μας στην διαμόρφωση του παγκοσμιοποιημένου ανθρωπίνου πολιτισμού,αλλά η χώρα μας ιδίως τα τελευταία χρόνια φιγουράρει σε ''προνομιακές'' θέσει σε παγκόσμιες λίστες διαφθοράς,πολιτικής αναξιοπιστίας και ''δυσανάλογου με τις περιστάσεις προκλητικό lifestyle'' αλλά και μαστίζεται από μια ανελέητη κρατική-οικονομική δυσπραγία.

Σε αυτήν λοιπόν την χώρα έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που πλέον αναγκαζόμαστε να πληρώνουμε αδρά τους λεονταρισμούς μιας δεξιόστροφης αριστεροσύνης,η οποία με την ίδια ταχύτητα που έχτισε την δυναμική της στην κοινωνία με την ίδια ταχύτητα γκρέμισε και το φιλολαϊκό της προφίλ.

~Διότι όταν ακούς από τον τότε ''μελλοντικό'' πρωθυπουργό να λαικίζει τάζοντας σου οτι θα σου επιστρέψει τα σπασμένα που πλήρωσες με τους προηγούμενους και στην πορεία σε βάζει να πληρώσεις και την ''καθαρίστρια που τα μάζεψε'',τότε γνωρίζεις οτι είσαι ξεκάθαρα η εξαίρεση στον κανόνα του ηθικού και πολιτικού γίγνεσθαι.~

Αλλά αρκετά με τον ρομαντισμό.Επειδή αυτό που θα μας σώσει σαν χώρα είναι πρωτίστως η ιδεολογική μας αφύπνιση και η κριτική μας σκέψη,πρέπει με επιχειρήματα αλλά και επιστημονική γνώση να προσανατολιστούμε προς αυτή την κατεύθυνση.

Ως φοιτητής οικονομικών,όταν πάτησα το πόδι μου στην σχολή δεν είχα ιδέα τι σημαίνει πραγματική ανάπτυξη αλλά και πως εφαρμόζεται η φορολογική πολιτική.

Αργότερα έμαθα οτι η ανάπτυξη ορίζεται σύμφωνα με το κλασσικό υπόδειγμα του Solow  ως γινόμενο τεσσάρων παραγόντων:

της παραγωγικότητας, της συσσώρευσης κεφαλαίου, της αύξησης του πληθυσμού και της τεχνολογικής προόδου.Τότε όμως ήμουν σίγουρος οτι η χώρα μου δεν πληρεί κανέναν από αυτούς τους 4 παράγοντες ώστε να είναι σε θέση να αναπτυχθεί.Η παραγωγή μας σαφώς μικρότερη των δυνατοτήτων μας,το εμπορικό μας ισοζύγιο αρνητικό(περισσότερες εισαγωγές>εξαγωγές)

Για την τεχνολογική πρόοδο ούτε λόγος όσο για την αύξηση του πληθυσμού θα λέγαμε οτι ιδίως στα χρόνια της κρίσης περιορίστηκε και ο αριθμός γεννήσεων ενώ η φυγή ανθρώπινου κεφαλαίου-επιστημόνων στο εξωτερικό καθιστά ακόμη πιο δυσοίωνη την πρόβλεψη για βιώσιμη ανάπτυξη.

Εφόσον λοιπόν η Ελλάδα απέτυχε παταγωδώς να ικανοποιήσει την βασική εξίσωση της ανάπτυξης,προσπάθησα να αναζητήσω τους λόγους που συνετέλεσαν σε αυτό το αποτέλεσμα.Αν εξαιρέσεις την παγκόσμια οικονομική κρίση που περιόρισε σημαντικά τον εξωτερικό δανεισμό από τις αγορές και εκτίναξε τα spread ανεβάζοντας κατά πολύ τον πήχη χρέους αλλά απομάκρυνε και τις επενδυτικές πρωτοβουλίες,αναζήτησα λύσεις τόσο στην πολιτική διακυβέρνηση όσο και στην φορολογική πολιτική.Η απογοήτευση αν και αναμενόμενη ήταν η ίδια και για τις δυο περιπτώσεις.

Ένα πολιτικό σύστημα σε απόλυτη ασυδοσία(έλλειψη πολιτικού φρονήματος για μεταρρυθμίσεις,πελατειακές σχέσεις,μίζες-σκάνδαλα,κωλυσιεργία και γραφειοκρατικά τερτίπια κλπ),μα όταν ο λογαριασμός ήρθε στο τραπέζι το ίδιο σύστημα φάνηκε τελείως ανίκανο να εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και αντ'αυτού αναλώθηκε στην εύκολη λύση της φοροεπιδρομής πάντα φυσικά σύμφωνα με τις υποδείξεις των εξωτερικών δανειστών και φορέων.

Συνεχίζεται....

Νατσιόπουλος Δημήτρης,Οικονομικό ΑΠΘ

                                                                                                  

Πυρκαγιές Χρέους,Φορολογικά Αντίμετρα:Το παράδοξο της Ελλάδας

Η περίοδος της αβάσταχτης ελαφρότητας

Έστω οτι έχεις μια κυβέρνηση,η οποία μόλις έχει σχηματιστεί από την ετυμηγορία του ελληνικού λαού.Η κυβέρνηση αυτή για να φτάσει στο σκαμνί της εξουσίας,’’εξαγόρασε’’ την εκλογή της με μια σειρά από υποσχέσεις και προτάσεις για την βελτίωση του βιωτικού επιπέδου του λαού και για την συνολικότερη οικονομική μεγέθυνση.

Αυτή η κυβέρνηση παρά την συστηματική προειδοποίηση εμπειρογνωμόνων και άλλων διεθνών και μη παραγόντων οτι χρειάζεται ‘’συμμάζεμα’’ ο οίκος,αυξάνει μισθούς,αυξάνει συντάξεις,αυξάνει επιδόματα και κοινωνικές παροχές,διορίζει άνευ κριτηρίων μα πάνω από όλα καθησυχάζει τον πληθυσμό για την κατάσταση της οικονομίας,τον προτρέπει να δανείζεται και γενικότερα να αυξήσει την εγχώρια κατανάλωσή του.

Κάτω από την επίρροια αυτής της μέθης,ο λαός γίνεται ιδιαίτερα απερίσκεπτος στις κινήσεις του,αυξάνει τις δαπάνες του πέρα από τις δυνατότητες του έχοντας σαν μαξιλάρι ασφαλείας ένα κράτος που του παρέχει παχουλά μπόνους και ένα μπλοκ τραπεζών που του παρέχουν δανειακά προγράμματα με χαμηλά επιτόκια.

Έτσι λοιπόν όπως τόνιζε ο Χάιμαν Μίνσκι,σε περιόδους παρατεταμένης ‘’ευημερίας’’ προκύπτουν κερδοσκοπικές φούσκες.

Πίσω όμως από τις πλαστές δημοσιονομικές καταστάσεις και τις πληρωμένες εκθέσεις αλλά και τις βαρύγδουπες επιβεβαιώσεις της ελληνικής κυβέρνησης,κρύβεται ένας δημοσιονομικός εγγέλαδος έτοιμος να ταρακουνήσει τα λιμνάζοντα νερά της ευημερίας των Ελλήνων.

Οταν σκάει η φούσκα

Ένα πρωϊνό λοιπόν,ο Υπουργός οικονομικών επισκέπτεται το σπίτι του Πρωθυπουργού με την έκθεση του Λογιστηρίου του Κράτους παρουσιάζοντας ένα έλλειμμα της τάξης του 2/4 του ΑΕΠ.Ο Πρωθυπουργός τον καθυσυχάζει οτι η κατάσταση είναι ελεγχόμενη ενώ παράλληλα προβαίνει σε διάβημα προς τον ελληνικό λαό επιβεβαιώνοντάς του οτι ‘’λεφτά υπάρχουν’’.

Μέχρι εκείνη την στιγμή οι δανειολήπτες μπορούν να εξοφλούν τα δάνεια τους απολαμβάνοντας ακόμη υψηλές απολαβές.Σταδιακά όμως και υπό το βάρος της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης,το κράτος δυσκολεύεται να δανειστεί από τις αγορές για να αποπληρώσει τις υποσχέσεις του και έτσι αναγκάζεται να προβεί σε περικοπές.

Ξαφνικά οι τράπεζες σφίγγουν τα λουριά των πιστώσεων,αυξάνεται η φορολογία και μειώνονται τα επιδόματα για να φρεναριστεί το έλλειμα.Φυσικό επακόλουθο είναι να μειώνεται το πορτοφόλι του καταναλωτή,ο οποίος ξαφνικά ως άλλος δανειολήπτης ‘’Ponzi’’ αδυνατεί να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του.Έτσι το χρέος στο σύστημα διογκώνεται,η οικονομία βυθίζεται στην ύφεση και έτσι το σύστημα καταρρέει και η φούσκα σκάει.

Το τίμημα της αφερεγγυότητας

Όταν η φούσκα σκάσει είναι ήδη αργά.Τα ‘’κόκκινα’’ δάνεια έχουν συσσωρευτεί στο σύστημα,το κράτος υποφέρει κάτω από υπέρογκα ελλείμματα ενώ ο λαός που μέχρι πρότινος δαπανούσε τα διπλάσια από όσα έβγαζε,τώρα δυσκολεύεται να εξασφαλίσει τα προς το ζην με την αποταμίευση να φαντάζει ένα άπιαστο όνειρο.

Στον απόηχο της οικονομικής σήψης ο λαός αντιδρά,διαδηλώνει,απεργεί ενώ παράλληλα σπεύδει στα τραπεζικά ιδρύματα για να αποσύρει τις καταθέσεις του.Η κυβέρνηση παραιτείται,προκηρύσσονται εκλογές και το bail out(εξωτερική βοήθεια) είναι αναπόφευκτο.Πράγματι,η κυβέρνηση αυτή που εδώ και τόσα χρόνια ‘’τα έτρωγε’’ μαζί με το λαό προσφεύγει στην εξωτερική βοήθεια(δανεισμός μέσω των παγκόσμιων και ευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης).Ωστόσο όπως όλα τα συμβόλαια,έτσι και το συμβόλαιο στήριξης(μνημόνιο) απαιτεί δικλείδες ασφαλείας λόγω της πολιτικής αναξιοπιστίας του δανειολήπτη ελληνικού κράτους.

Η φιλοσοφία είναι απλή:Συμμάζεψε το σπίτι σου και εμείς θα σου δανείσουμε χρήματα για να εξασφαλίζεις τις ανάγκες σου μέχρι να ορθοποδήσεις.Η κυβέρνηση όμως έχει  ένα δίλημμα. Αφενός έχει να αντιμετωπίσει απαιτητικούς δανειοδότες,οι οποίοι αντιμετωπίζουν την χώρα με δείκτες και αριθμούς με παντελή έλλειψη κοινωνικής σκοπιάς και αφετέρου έχει ένα λαός ο οποίος στήριξε αυτή την κυβέρνηση με αντάλλαγμα τις παχουλές υποσχέσεις.Έτσι αναγκάζεται να ζυγίσει τις επιλογές της.

Η πιο λογική επιλογή είναι να πάει με τα νερά των δανειστών.Οταν έχεις ένα χρέος στο 200% του ΑΕΠ σου με τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και ένα τραπεζικό σύστημα στην εντατική,θα ήταν αυτοκτονία το να μην εξασφαλίσεις τα πακέτα τόνωσης της εξωτερικής βοήθειας.

Θα περίμενε κανείς από ένα κράτος ‘’δικαίου’’ το οποίο σέβεται την δημοκρατία που το ίδιο γέννησε και σύστησε στον κόσμο πως θα ασκούσε διώξεις και θα επέβαλε ποινές στους θιασώτες της δημοσιονομικής απειθαρχίας που έφερε την χώρα στο χείλος του γκρεμού. Αντ’αυτού συλλαμβάνει ελάχιστα εξιλαστήρια θύματα και μετατοπίζει το βάρος στον ελληνικό λαό.

Εφόσον έχω εκλεχθεί,με προστατεύει το σύνταγμα για 4 χρόνια εφόσον έχω σταθερή πλειοψηφία και παράλληλα λαμβάνω και τα πακέτα βοήθειας είμαι καλυμένος.

Το φορολογικό μαστίγωμα

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έλεγε πως ‘’δεν υπάρχουν καλοί φόροι’’.Έστω οτι μια κυβέρνηση θέλει να φορολογήσει την βενζίνη,αλλά δεν θέλει να δυσαρεστήσει και του ψηφοφόρους.Τι θα κάνει?Θα φορολογήσει τις εταιρείες διακίνησης βανζίνης?Ναι θα το κάνει.Αλλά επειδή για κάθε δράση,υπάρχει και μια αντίδραση,έτσι και οι παραγωγοί θα ανεβάσουν τις τιμές για να αντισταθμίσουν την ‘’χασούρα’’ από την άγαρμπη φορολογία.Ωστόσο αν το επιχειρήσουν ίσως δεν θα είναι σε θέση να ‘’ξεπουλήσουν’’,το ποσοστό κέρδους τους θα είναι μικρότερο και έτσι λόγω του δυσμενούς οικονομικού περιβάλλοντος ή θα κλείσουν την επιχείρηση ή θα μετακινήσουν την έδρα τους σε άλλη χώρα.Παράλληλα όμως και ο ίδιος ο καταναλωτής,όταν πρόκειται μάλιστα για προϊόντα ανελαστικής ζήτησης(προϊόντα που διατείθενται να πληρώσουν όσο όσο οι καταναλωτές γιατί το έχουν ανάγκη) θα αναγκαστεί να περιορίσει την κατανάλωσή του σε άλλα προϊόντα.Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος,στον οποίο το κράτος αυξάνει συνεχώς τους φόρους γιατι αρνείται να περιορίσει την κομματοκρατία και ο κόσμος περιορίζει τις αγορές του με αποτέλεσμα να μεγενθύνεται η απώλεια της οικονομικής αποτελεσματικότητας και η ανεργία.

Με άλλα λόγια,η φορολογική φιλοσοφία αποσκοπεί στην αύξηση των εσόδων του κράτους.Προκύπτει όμως η εξής παράδοξη αντίφαση.Όσο το κράτος αυξάνει τους φόρους για να αυξήσει τα έσοδά του,τόσο περισσότερο οι επιχειρήσεις αυξάνουν τις τιμές των υπηρεσιών τους ή των προϊόντων τους ενώ παράλληλα τόσο προχωρούν σε μειώσεις μισθών αλλά και σε απολύσεις.

Σκέψου να έχεις κατεβάσει μια καινοτόμο ιδέα,να θες να την κάνεις επιχείρηση και το κράτος να σου φορολογεί από το πρώτο δευτερόλεπτο τόσο την ιδέα-επιχείρησή σου αλλά και να φορολογεί και το προϊόν που πουλάς και τον καταναλωτή που αγοράζει από σένα.

Το κράτος θα τους εισπράξει τους φόρους,εκτός αν γίνει κάποια βιβλική καταστροφή ή κάποια κοινωνική επανάσταση...Υπάρχουν κρατιστές και λόγιοι των οικονομικών που διατυμπανίζουν πως η φορολογία είναι χρήσιμη ακριβώς επειδή αναδιανέμει εισόδημα από τους πλούσιους στους φτωχούς

Ωστόσο εγώ κλείνω με 2 φιλοσοφικά ερωτήματα:

•       Εφόσον ο ψηφοφόρος κάνει τον πολιτικό και εφόσον ο πολιτικός εξαρτάται απόλυτα από την ψήφο του πολίτη,για ποιο λόγο οι κυβερνήσεις τιμωρούν τους ευεργέτες τους με φόρους αντί να τους προσφέρουν γη και ύδωρ μέσω ανάπτυξης?
•     Είπαμε παραπάνω πως η βασική φιλοσοφία του φόρου είναι πως αναδιανέμεται ο πλούτος προς τα ασθενέστερα στρώματα μέσω μεταβιβαστικών πληρωμών.Αυτό όμως προϋποθέτει ότι όντως τα λεφτά αυτά θα πηγαίνουν εκεί και όχι για την εξυπηρέτηση χρεολυσίων,σωστά;

Στο επόμενο άρθρο θα εξετάσουμε μαζί ποιο είναι ένα ιδανικό μοντέλο άσκησης οικονομικής πολιτικής και πως μπορεί το κράτος έξυπνα περιορίζοντας απλές δαπάνες να καταφύγει σε ‘’λαϊκότερες’’ λύσεις από την φορολογική μέγγενη...

Νατσιόπουλος Δημήτρης,Οικονομικό ΑΠΘ